Op 24 juni 2014 was Ricardo Semler op uitnodiging van De Baak in Nederland. Iemand uit de denktank van de Vereniging Basisinkomen vroeg zich af of er overeenkomst is tussen de ideeën van Semler en het basisinkomen. Een verkenning.
In de aflevering van Tegenlicht (4 februari 2013)[1] zien we werknemers om 11.00 uur ’s morgens in hun hangmat liggen, niet omdat ze niets te doen hebben maar omdat ze daar gewoon even zin in hebben en gehoor geven aan hun behoefte om even tot zichzelf te komen. Een eind verderop zien we kinderen van een basisschoolklas op democratische wijze besluiten wat ze die dag gaan doen. Het is allemaal de invloed van Ricardo Semler, de succesvolle ondernemer van het Braziliaanse bedrijf Semco en de oprichter van de democratische school Lumiar.
Het is al weer ruim 15 jaar geleden dat ik het boek “Semco-stijl” van Ricardo Semler las. Ik heb het er weer eens bij gepakt en ik ben wederom verrast over wat er in staat. En dan bedoel ik niet letterlijk de inhoud maar de hoeveel elementen die ik in mijn dagelijks leven inmiddels heb geïmplementeerd. Ik was haast vergeten dat het boek mij indertijd zo heeft geïnspireerd. De manier waarop Semler aankijkt tegen de mens, zijn ideeën over democratie, hoe hij denkt over samenwerken en het functioneren van organisaties was nieuw in de vorige eeuw, maar heeft mij gegrepen op zo’n manier dat ik niet meer op een andere manier zou kunnen leven.
De Semco-stijl
Ricardo Semler nam op 21-jarige leeftijd de machinefabriek over van zijn vader, nadat hij ernstig met hem in conflict was gekomen. Ricardo vroeg zich namelijk af waarom organisaties zo saai zijn en concludeerde dat mensen daar helemaal niet gelukkig van worden en ongemotiveerd raken en daar wilde hij wat aan doen. Zijn vader was een stuk traditioneler en was het derhalve niet eens met zijn nieuwe stijl van leidinggeven. Het conflict eindigde in het vertrek van zijn vader.
Het bedrijf Semco onderscheidt zich van andere bedrijven door de managementstijl die uitgaat van de kernwaarden ‘openheid’, ‘vertrouwen’ en ‘liefde’. Werknemers worden als volwassenen beschouwd en als gelijken behandeld. Iedereen krijgt het vertrouwen en volledige openheid ten aanzien van de bedrijfsvoering. Mensen zijn vrij om hun eigen werktijden in te richten en bepalen zelf hoe ze hun werk doen op een manier die bij ze past. Controle is niet nodig, want het wordt op democratische wijze door de werknemers onderling afgesproken. De enige voorwaarde is dat het werk op het overeengekomen tijdstip klaar is. Zelfs het salaris wordt door de medewerkers zelf bepaald en iedereen deelt mee in de winst.
Geen controle
Een belangrijke verandering die Semler doorvoerde is dat de Tayloriaanse manier van werken, ieder verantwoordelijk voor een klein stukje van het proces, werd afgeschaft ten gunste van de zelfsturende teams. Hierdoor wordt de verantwoordelijkheid in het proces veel lager in de organisatie neergelegd en ontstaat ruimte voor eigen inbreng. Het is de filosofie van Semler dat als mensen de vrijheid krijgen ze zich vanzelf daarnaar gedragen en meer verantwoordelijkheid nemen voor hun handelingen. Daar past volgens hem ook geen controle bij.
Dit gezegd hebbende is direct de brug geslagen naar het onvoorwaardelijk basisinkomen. Door het basisinkomen wordt de eigenzeggenschap van mensen gestimuleerd. Met een basisinkomen krijgen mensen meer vrijheid om hun leven in te richten zoals ze dat zelf het liefste willen.
Het basisinkomen maakt arbeid en inkomen los van elkaar en geeft de keuzevrijheid om het werk te doen wat bij je past op het moment dat het voor jou schikt en op de manier waarop jij dat prettig vindt. Zonder bureaucratische rompslomp en zonder controle. Dat ligt helemaal in lijn met de boodschap van Semler die luidt:
Geef mensen zelfbeschikking en ze zijn gelukkig!
Taak voor de politiek
Het wordt hoog tijd dat onze politiek de ogen en oren openzet voor de boodschap van de meest succesvolle ondernemer van Zuid-Amerika Ricardo Semler. In het interview[2] dat Tegenlicht had met Semler begin 2013 zegt hij zelf dat Nederland, samen met de Scandinavische landen, bij uitstek geschikt en volwassen genoeg is om een post-kapitalistisch systeem zonder controle op te zetten. De kenmerken van het basisinkomen stemmen wonderwel overeen met deze gedachte.
Semler is het levend voorbeeld van mensen de vrijheid geven en zichzelf overbodig maken. Zodra burgers als mondig en volwassen worden beschouwd en ze de vrijheid krijgen dan gaan ze zich vanzelf als verantwoordelijke burgers gedragen. Dus als onze overheid haar zaakjes zo inricht als Semler dat heeft gedaan wordt het leven van onze overheid een stuk makkelijker en de burgers een stuk gelukkiger. Waar wachten we nog op?
Het volledige interview is hieronder[3] te bekijken.
Jolanda Verburg
http://jolandaverburg.blogspot.nl/2014/07/alles-draait-om-zelfbeschikking.html
[1] http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2012-2013/Semler.html