Af en toe duikt het idee van een basisinkomen op. Een basisinkomen is een onvoorwaardelijk inkomen, dat aan iedereen in een bepaald land, bijvoorbeeld vanaf achttien jaar, wordt toegekend. ‘Onvoorwaardelijk’ betekent dat elke burger, ongeacht de hoogte van zijn of haar inkomen, het basisinkomen krijgt. Een beetje als de AOW, die aan iedereen wordt verstrekt, ook aan mensen die dat niet nodig hebben. Een basisinkomen moet niet worden verward met de Bijstand. De Bijstand is in principe een inkomen waaronder niemand hoeft te zakken, maar onvoorwaardelijk is hij zeker niet. Bijstand wordt alleen verstrekt aan mensen die geen enkel ander inkomen meer hebben. En er worden voorwaarden gesteld, zoals een sollicitatieplicht en steeds vaker wordt ook een soort sociale dienstplicht opgelegd.
Onlangs kwam de Vlaamse filosoof en econoom Philippe van Parijs met een nieuwe variant van het basisinkomen. Hij stelt voor een basisinkomen op Europees niveau in te stellen. Te denken valt aan een bedrag van zo’n 200 euro per maand om te beginnen, uit te keren aan alle burgers van de Europese Unie (EU). Van Parijs spreekt overigens liever van een eurodividend. De winst van de Europese samenwerking wordt dan voor een deel rechtstreeks aan de burgers uitgekeerd. Het is een sympathiek idee.
Veel Europeanen zien de EU als een bedreiging. Brussel bemoeit zich overal mee en de Oost-Europeanen pikken onze banen in. Dat de Europese samenwerking in feite een forse welvaartswinst heeft opgeleverd, valt mensen maar moeilijk duidelijk te maken. Als nu een deel van die winst vanuit Brussel op onze bankrekening terechtkomt, en nog wel zonder voorwaarden te stellen, kunnen we wel eens heel anders over de EU gaan denken.
Maar sympathieke ideeën zijn doorgaans niet gratis. De EU telt zo’n 500 miljoen inwoners, waar-van ruwweg driekwart van acht-tien jaar en ouder. Als je denkt aan een basisinkomen van 200 euro per maand, heb je per jaar al snel 900 miljard nodig. Dat is ruim zes keer zo veel als het huidige EU-budget. Een EU-basisinkomen, ook in de uiterst bescheiden vorm die Van Parijs voorstelt, vereist dus een niet geringe toename van de EU-middelen. Weliswaar ontlast zo’n basisinkomen de sociale vangnetten van de lidstaten voor een deel, maar het vereist wel een overdracht van bevoegdheden en middelen naar ‘Brussel’. Je kunt dit voorstel natuurlijk bij voorbaat kansloos achten (De populistische partijen maken er gehakt van’), maar je kunt ook denken: de aanval is de beste verdediging.
Met toestemming van Gerrit Gorter overgenomen van zijn column in het Dagblad van het Noorden 21-12-2013.
In de frisse kapitalistische wind die de afgelopen decennia door de economie woei, heeft het basisinkomen weinig kans gehad. Misschien dat dat in de nasleep van de huidige crisis gaat veranderen. Het valt zeker te hopen.
Het is prima dat u mijn artikel op uw website opneemt.
Bekijk de website van Gerrit Gorter: http://www.gerritgorter.com/
Gerrit Gorter is docent economie aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, mede-auteur van de onderwijsmethode Percent, columnist bij de Leeuwarder Courant en redacteur van het Tijdschrift voor het economisch onderwijs.