BASISINKOMEN: liberaler dan de VVD en socialer dan de PvdA!

Het huidige stelsel van sociale zekerheid in Nederland is een onoverzichtelijk, bureaucratisch geheel, dat niet meer aan de behoeftes van deze tijd voldoet.

Burgers zijn zelfstandige individuen, niet de helft van een stel.

Uitkeringsgerechtigden zitten in een ijzeren armoedeklem en kijken tegen een 100% belastingstarief op. Het gevolg is dat burgers op het bijstandsniveau meer dan 32 uur tegen het minimumloon moeten werken om er financieel wijzer van te worden.

Flexwerkers hebben heel weinig aan het huidige stelsel. De huidige financiering van de sociale zekerheid drukt vooral op de factor loonarbeid.

Deze problemen met het huidige stelsel van sociale zekerheid oefenen druk uit om het stelsel te hervormen. De vraag is alleen in welke richting? 

De VVD bepleit een verplicht sociaal zekerheidsstelsel op het niveau van het sociale minimum aangevuld met mogelijkheden voor vrijwillige bijverzekering voor uitval van loon en dergelijke. Ruwweg bespaart dit ministelsel 8 miljard gulden per jaar. Maar door CAO afspraken zullen de

nadelen van dit stelsel zoveel mogelijk worden opgevangen. De financiële voordelen voor de overheid verdampen.

Van de hoofdproblemen van het huidige stelsel wordt alleen de vereenvoudiging aangevat. Maar het principe van solidariteit tussen sterken en zwakken wordt ondergraven. 

PvdA, D 66 en CDA willen geen fundamentele hervorming van het huidige stelsel. Om de uitgaven in de hand te houden dalen de uitgaven per persoon, maar er komen steeds meer mensen bij die recht hebben op een of andere vorm van uitkering. Om het stelsel hanteerbaar te houden worden de uitgaven steeds meer geconcentreerd op de meest behoeftigen. Maar liefst 50 tot 60 % van de Nederlandse bevolking voelt voor deze oplossing.

Dit leidt in de praktijk echter tot een steeds verdere afkalving van het huidige systeem. Afbraak WAO, privatisering van de Ziektewet, steeds hardere fraude bestrijding, etc.

De oorzaken van de huidige problemen worden niet aangepakt. Op den duur loopt dit doormodderen vast. Amerikaanse vormen van workfare zijn het uiteindelijke resultaat. 

Zo'n 25 % van de Nederlanders voelt het meest voor deze oplossing.

Het basisinkomen is een inkomen dat iedere ingezetene vanaf 18 jaar van de overheid ontvangt, ongeacht of men een ander inkomen geniet en zonder dat er enige voorwaarde aan verbonden is.

Een eenvoudig en nieuw systeem.

Met de invoering van een basisinkomen kunnen alle andere overheidsuitkeringen voor volwassenen vervallen. Behalve die voor gehandicapten, omdat zij minder mogelijkheden op de arbeidsmarkt hebben.

Omdat iedereen recht heeft op een basisinkomen wordt het fraudeprobleem uiterst minimaal. Iedereen kan met het basisinkomen doen wat hij of zij wil: vrijwilligerswerk, studeren, een

(parttime) baan of een combinatie.

Het 100% belastingstarief voor uitkeringsgerechtigden wordt door een lager tarief vervangen. Omdat het basisinkomen als een minimuminkomen functioneert kan het wettelijk minimumloon zonder veel bezwaar worden afgeschaft. Het basisinkomen werkt als een algemene loonkostensubsidie. Met name voor laaggekwalificeerden zal dat een enorme steun zijn bij het vinden van betaald (parttime) werk. Het grote verschil met de huidige loonkostensubsidies (Melkert Banen etc) is dat deze altijd via de werkgever verlopen. Met een basisinkomen krijgt de werknemer deze loonkostensubsidie direct.

De flexwerkers zullen sterker op de arbeidsmarkt komen te staan. Diezelfde arbeidsmarkt zal door het basisinkomen flexibeler en beter functioneren. Voor veel mensen zal korter werken financieel aantrekkelijker worden, omdat het inkomen minder dan evenredig met het aantal

gewerkte uren zal afnemen. Het basisinkomen blijft immers gelijk.

Uitkeringsgerechtigden krijgen ook geld, zelfs als ze niet solliciteren. (Wel een forse korting) De PvdA vraagt zich in de nota sociale zekerheid af: 'Waarom zou je als werkende, nog aan de financiering van de sociale zekerheid bijdragen, als van anderen niet wordt geëist dat zij al het

mogelijke doen om hun aanspraken op de sociale zekerheid tot een minimum te beperken?' Het antwoord zou kunnen luiden: omdat iedereen een basisinkomen krijgt en iedereen daarom ook de voordelen van het basisinkomen voor zichzelf kan benutten. Is het niet op dit moment, dan later. 

De tweede tegenwerping is dat de financiering van een volwaardig basisinkomen (1000 gulden per individu per maand) een verhoging van de collectieve lasten vergt. Dat gaat tegen de tijdgeest van lagere collectieve lasten in. Immers met een volwaardig basisinkomen is ruim 120 miljard gulden per jaar gemoeid.

Overigens wordt nu ook een dergelijke som aan sociale zekerheid uitgegeven. 

De financiering van een dergelijk basisinkomen behoort heel wel tot de mogelijkheden. Het grootste deel komt uit vervanging van bestaande inkomensoverdrachten. (AOW 37, ABW 12,

AAW 6, AWW 5, studiefinanciering 6 miljard tezamen 69 miljard. 

Behalve voor de 2 miljoen huisvrouwen en 2000 huismannen in Nederland heeft iedereen een inkomen van 1000 gulden of meer.

Door de voetoverheveling af te schaffen kunnen we

aan ieder individu een gedeeltelijk BI van 250 gulden geven. De verhoging van de

collectieve uitgaven boven het huidige peil bedraagt in een eerste orde benadering 12 x (1000 – 250) x 2 miljoen = 18 miljard gulden op jaar basis.

Het is echter zo dat door de invoering van het basisinkomen de traditionele gezinnen er financieel op vooruit gaan. Zeker in vergelijking met tweeverdieners en alleenstaanden. Om

dit voordeel weg te nemen, zou tijdelijk de belasting op traditionele gezinnen verhoogd kunnen worden. Een soort omgekeerde voetoverheveling.

Om een volwaardig basisinkomen te financieren is het nodig tot een verbreding van de heffingsgrondslag te komen.

Een combinatie van verschillende heffingen is nodig. De ondernemingen dienen hun bijdrage te leveren via een heffing op de netto toegevoegde waarde. De burgers via een verhoging van het tarief van de eerste schijf tot 50 % en verder door een verhoging van de milieuheffingen en

invoering van nieuwe milieuheffingen.

Nu is het zo dat in Nederland ongeveer 5 % van de belastingopbrengst uit milieuheffingen komt. In Noorwegen en binnenkort in Denemarken is dat al 10%.

Uiteraard betekent de invoering van een volledig BI ook dat op de uitvoering van de sociale zekerheid van 8 miljard per jaar fors bespaart kan worden.

Met een dergelijke combinatie van maatregelen is een basisinkomen prima te financieren. 

Natuurlijk kan zo'n nieuw stelsel niet in een keer ingevoerd worden. Het meest verstandig lijkt om te beginnen met een gedeeltelijk basisinkomen.

Bijvoorbeeld het voetinkomen van 400 gulden dat GroenLinks voorstelt. De voordelen van een gedeeltelijk basisinkomen zullen kleiner zijn, maar zich wel degelijk bemerkbaar maken. Nederland zou kunnen wennen aan het idee en discussiëren hoe het verder moet.