Het is net als met het koken van kikkers: heel langzaam ongemerkt op temperatuur laten komen, zodat ze niet in de gaten hebben dat ze gekookt worden, ter voorkoming van de opstandige reuzensprong uit de pan. Zo gaat dat ook met de komst van de robots die stilletjes aan steeds meer van onze banen overnemen.
De media staat bol van de artikelen die de komst van robots met angst en beven tegemoet zien. Maar het is niet overnacht dat we een invasie van robots over ons heen krijgen die ons werk gaan overnemen, de overname is al decennia aan de gang. Het zijn namelijk niet allemaal robots die ons werk overnemen, gewone computers doen al jaren niets anders. Waren het eerst de banen aan de onderkant van de maatschappij die het zware werk verlichtten, gevolgd door computers die het cijferwerk en administratieve werk vergemakkelijkten, nu is het intelligentere denkwerk aan de beurt. Zelfs de hogeropgeleide journalisten, advocaten, apothekers en onderzoekers moeten vrezen voor hun baan.
Robots zijn al overal
De opmars van de robots is niet meer te stuiten. Wie denkt dat dit onzin is bekijkt het volgende filmpje:
We zijn inmiddels technologisch zo ver gevorderd dat nagenoeg elke menselijke handeling door een robot kan worden uitgevoerd. De implementatie in ons dagelijks leven begint vorm te krijgen. De rondleiding door het Centraal Boekhuis in Culemborg zo’n acht jaar geleden staat mij nog helder voor de geest. Vanaf een balkon bovenin de enorm hoge met stellingen ingerichte hal konden wij een blik werpen op het werk dat er plaatsvond. Geen mens te bekennen! Alle logistieke handelingen werden verricht door elektronisch aangedreven karretjes met armen die op en neer bewogen.
Halverwege de jaren ’90 konden mensen met diabetes, die beducht moeten zijn voor wondjes aan hun voeten, al op afstand gecheckt worden. Iedere morgen moesten zij even een paar minuten plaatsnemen op een scanner in de vorm van een weegschaal en werden hun voeten gescand, geanalyseerd en indien verontrustend werden de gegevens verzonden naar de behandelend arts. Lekker makkelijk, geen verpleegkundige meer voor nodig en niemand hoefde de deur er voor uit.
15-urige werkweek
We kunnen de opmars van robots negatief benaderen door te benadrukken dat onze banen worden overgenomen, maar we kunnen het ook positief zien. Wees nu eens eerlijk is het werk dat we doen eigenlijk wel zo leuk? Zijn wij niet allen loonslaven van het systeem geworden? Wie in loondienst is laat het wel uit zijn hoofd om al te kritisch te zijn om de vaste baan niet in gevaar te brengen, zeker in deze woelige tijden. Vraag eens aan iemand of hij hetzelfde werk zou doen als hij er niet voor betaald zou worden, dan weet je genoeg.
We kunnen er ook de voordelen van inzien. Is het niet een heerlijke gedachte dat we steeds minder hoeven te werken? We werken toch om prettig te kunnen leven? Hoewel nog altijd veel mensen het omgekeerde beweren en hun status ontlenen aan hun werk. Zij zullen zich verzetten tegen de onontkoombare trend. We kunnen het idee dat we steeds minder hoeven te werken niet langer ontkennen. De Engelse econoom John Maynard Keynes heeft in 1930 al voorspeld dat we over 100 jaar nog maar uit 15 uur per week zouden hoeven te werken, niet zozeer vanwege de komst van de robots, maar omdat we dan voldoende welvaart zouden bezitten.
Arbeid wordt schaars
Het probleem waar we voor staan is niet dat we minder hoeven te werken, graag zelfs! Maar de vraag is als de robots ons werk overnemen waar halen we dan ons inkomen vandaan? Daar ligt onze grootste angst. Want hoe kunnen we dan onze levensstijl op peil houden? En de angst is zeker niet ongegrond want om ons heen zien we een groeiende hoeveel mensen die geen of minder werk heeft.
De robots nemen ons werk over dat is een onafwendbaar feit. Nog maar een paar jaar geleden dachten wij dat na de crisis de krapte op de arbeidsmarkt door het uitvloeien van de babyboomgeneratie een groot probleem zou worden. Nu blijkt dat arbeid schaars wordt. Is dat erg? Aan de ene kant is dat een probleem omdat de banen van vandaag de toekomst niet zullen halen. Maar daarvoor in de plaats komen ongetwijfeld andere banen waar we nu nog helemaal geen weet van hebben. Ook robots moeten onderhouden worden, of niet soms? De grote uitdaging waar we met z’n allen voor staan is het inrichten van een samenleving waar iedereen profijt van heeft. Dus blijven we in het lauwe badwater zitten tot we gekookt zijn of nemen we actie?
Hoe kan een nieuw systeem eruit zien?
Ik zie drie oplossingen die bij voorkeur gelijktijdig gestalte krijgen:
- Basisinkomen
Om inkomen voor iedereen te garanderen is een onvoorwaardelijk basisinkomen een goed plan. Hierdoor delen we allemaal mee van hetgeen de aarde ons oplevert, ook als de robots ons werk overnemen.
- Een 24-urige werkweek
Het werk dat er nog overblijft in de toekomst zal beter verdeeld moeten worden. Als we allemaal wat minder werken blijft er ook tijd over om bij te dragen aan de participatiesamenleving.
- Belastingdifferentiatie
Belasting moet geheven worden op dat wat schaars is. Arbeiders zijn niet langer schaars grondstoffen daarentegen worden wel steeds schaarser. Daarom is een verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op productie en consumptie een beter idee, daarmee worden de robots belast.
Auteur: Jolanda Verburg http://jolandaverburg.blogspot.nl/2014/08/de-robots-nemen-ons-werk-over.html