In een blog van 31-12-2014 komt Andreas Tirez met Vier bezwaren tegen een basisinkomen[1]. Een verkorte versie van de blog is in De Tijd gepubliceerd onder de titel Financiering basisinkomen loopt mank[2]. Zijn bezwaren gaan over de betaalbaarheid, de radicaliteit van een (hoog) basisinkomen, de rechtvaardigheid en het zogenaamde bevrijdende aspect van een basisinkomen. Hier een repliek.
Betreffende de betaalbaarheid stelt hij geen berekening te hebben gezien die de betaalbaarheid aantoont, als je de effecten van ander gedrag van mensen na invoering van een basisinkomen als neutraal inschat. De berekening achter de Panorama-uitzending[3] voldoet daar volgens hem niet aan. Daar heeft hij volgens mij een punt.
Maar hij eist dat voorstanders wel zo’n berekening moeten laten zien.
Het stellen van zo’n eis is een tikkeltje onredelijk. De financiële effecten van grote projecten moeten uiteraard ingeschat worden, maar bijvoorbeeld bij infrastructurele projecten gebeurt dat meestal op een manier die achteraf twijfelachtig lijkt. Daar moeten we niet aan nee gaan doen!
Het lijkt mij evident dat het invoeren van een basisinkomen voor iedereen, van welke hoogte dan ook, bij ongewijzigd gedrag van iedereen, middelen vergt die elders gevonden moeten worden. Bij degenen die thans inkomen genieten kunnen we het basisinkomen deels of geheel compenseren door de belastingvoordelen en/of de uitkeringen te verlagen. Dat lukt niet voor degenen die thans geen enkel inkomen hebben, dus het geld daarvoor betreft extra uitgaven.
Het lijkt me voor de hand liggend dat invoering van het basisinkomen niet in één klap gaat, maar dat eerst wordt geëxperimenteerd en/of dat invoering geleidelijk plaats vindt. Dat biedt ruimte om na te gaan of de gedragseffecten inderdaad neutraal zijn. IK denk, gezien de vele kleinschalige experimenten dat de effecten positief zijn, maar of dat in onze maatschappij ook zo is moet inderdaad nog ervaren worden!
Verder is het de vraag of je erg dramatisch moet doen over het financieringsprobleem. Als we het basisinkomen gefaseerd invoeren en niet in één klap, hebben meerdere jaren de tijd om de overheidsuitgaven en/of het belastingstelsel (en de belastinggrondslagen) daaraan aan te passen.
Het bezwaar van Andreas Tirez tegen de radicaliteit is vooral een bezwaar tegen invoering in één klap, wat inderdaad een bijna ongekende revolutie zou zijn. Zijn angst dat de goede kanten van onze huidige economie daarmee op het spel gezet wordt, is ongegrond als we besluiten tot een gefaseerde aanpak.
In de toelichting van zijn bezwaar betreffende de rechtvaardigheid spreekt hij de veronderstelling uit dat het basisinkomen vooral ten goede zal komen van degenen die het minder nodig hebben, zoals werkenden en studenten. Voor de uitkeringsgenieters verandert er volgens hem niets aan hun financiële toestand.
Ook hier gaat Andreas Tirez uit van neutrale gedragseffecten, terwijl evident is dat met name de uitkeringstrekkers heel anders in het leven zullen staan als ze niet om de haverklap moeten voldoen aan de eisen van de uitkeringsinstanties. En voor wat betreft betaalde arbeid: via de belastingen zal hun basisinkomen geheel of gedeeltelijk teruggehaald worden en ook werkgevers zullen rekening gaan houden met het bestaan van basisloon. Zowel het individuele als het collectieve overleg over arbeidsvoorwaarden zal heel anders gaan verlopen thans het geval is. Over gedragsverandering gesproken!
Als (of zolang) een basisinkomen niet hoog genoeg is om helemaal onbekommerd van rond te komen, lijken mij aparte uitkeringen voor bijvoorbeeld permanent gehandicapten een noodzakelijke voorziening naast een basisinkomen.
Zijn bezwaar voor wat betreft de vrijheid loopt een beetje uit in een bijna filosofisch betoog over een gewenste levensstandaard. De strenge eis aan het eind dat voorstanders van een basisinkomen hard moeten maken waarom het leven volgens de levensstandaard van 1980 niet voldoende is om anno 2014 “het goede leven” te kunnen leiden, is dan ook wat gezocht.
Wat meer praktisch lijkt me in elk geval veel vrijheid te ontstaan doordat de ‘genieters’ van de sociale zekerheid bevrijd worden van de soms draconische communicatie met de uitvoeringsinstanties.
Ik deel overigens wel de kritiek op de wat idyllische wereld die sommige voorstanders van het basisinkomen voor zich zien. Nog steeds zal zo nu en dan iemand iets moeten doen om ons ‘goede leven’ mogelijk te maken! En dat zal zeker sociale druk op blijven leveren!
Al met al ben ik niet overtuigd dat de bezwaren van Andreas Tirez hout snijden bij een verstandige invoering van het basisinkomen. Wel bij onverhoeds snelle invoering, maar dat ziet toch niemand als serieuze optie?
Commentaar door: Reyer Brons, Netwerk Politieke Innovatie https://npi.pleio.nl/
Originele artikelen[1][2]: Andreas Tirez is kernlid van de Belgische liberale denktank Liberales en blogt op Economieblog.be.
[1] http://www.economieblog.be/wordpress/vier-bezwaren-tegen-een-basisinkomen/
[2] http://www.tijd.be/tablet/newspaper_opinie/Financiering_basisinkomen_loopt_mank.9583630-7316.art
[3] https://medium.com/@panoramacanvas/panorama-iedereen-een-basisinkomen-bc0b5005ca6f