In een interview met Tim Jackson (auteur van ‘Prosperity without Growth’) in de Volkskrant van 14 juli 2012 geeft Jackson onder andere aan dat er een belangrijke denkfout zit in het voortdurend aanjagen van de economische groei, omdat “die groei hoe dan ook eindig is”. Jackson doelt daarbij op het eindig zijn van de (aardse) materie. Als groei is gekoppeld aan gebruik van grondstoffen en als ons geluk gekoppeld wordt aan consumeren, dan lopen we steeds harder aan tegen deze eindigheid. Jackson pleit voor een heroriëntatie: niet langer mee gaan in het arbeidsproductiviteitsfetisjis
Zijn artikel doet me denken aan het ontstaan van georganiseerde arbeid. Veel werk is in zichzelf nog steeds zo georganiseerd dat het niet motiverend is, omdat het werk is dat onderdeel is van andermans plan. Iemand met een idee en de middelen, die anderen inhuurt om zijn plan tot uitvoer te brengen. En het motiveert slechts weinigen om uit te voeren wat anderen bedenken. Via de ruilrelatie wordt dit gecompenseerd: de geleverde tijd en energie wordt geruild tegen geld. Als je genoeg betaalt of als iemand het geld maar hard genoeg nodig heeft, is men genoeg gemotiveerd om te doen wat je vraagt, is de veronderstelling.
De ruilrelatie werkt alleen als je de ruil aantrekkelijk genoeg vindt of weinig andere keus hebt. Als je voor je bestaan van werk afhankelijk bent, dan ga je de ruil aan, ook al is het onaangenaam en zinloos werk. Voor werkgevers die vooral onaangenaam werk aanbieden, is er dus een direct belang dat werk aan inkomen gekoppeld is. Deze koppeling is daarmee tegelijkertijd de reden dat werkgevers die onaangenaam en zinloos werk bieden, kunnen voortbestaan. Deze werkgevers hebben daarmee belang bij een maatschappij waarin geld schaars blijft en de afhankelijkheid van geld hoog is. Stijgt het welvaartsniveau, dan is voor deze organisaties een stijgend consumptiepatroon noodzakelijk om de afhankelijkheid in stand te houden. Immers als de welvaart stijgt en de consumptie stijgt in voldoende mate mee, blijft de afhankelijkheid en daarmee de bereidheid tot het uitvoeren van werk dat op zichzelf niet motiverend is.
De koppeling werk aan inkomen is daarmee zowel een aanjager van onaantrekkelijk en onaangenaam werk als de aanjager van consumentisme. Net zo als Jackson een verandering bepleit in het denken over onze economie (steeds hogere productiviteit) zou ook het ontkoppelen van werk en inkomen bijdragen aan een duurzamer samenleving en een samenleving die meer gericht is op sociaal welzijn. Ontkoppelen dus; laten we beginnen met de invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen.
Harro Labrujere
Daphne Bunskoek praat met de Britse hoogleraar Duurzame Ontwikkeling Tim Jackson over het dilemma van economische groei. Behoud van welvaart, zonder economische groei. Kan dat? Tim Jackson vindt van wel. Sterker nog, hij vindt dat het moet. Want als we maar blijven groeien is het binnenkort afgelopen met moeder aarde. Een somber verhaal, of toch niet?
noot:
Het boek ‘Welvaart zonder Groei’ van Tim Jackson (‘Prosperity without Growth’)
Hij stelt een nieuw economisch model voor dat ecologische investeringen en een groene diensteneconomie centraal stelt. Maar ook over onze omgang met consumptie geeft Jackson een diepgravende analyse.
Tim Jackson is professor Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit van Surrey (GB) en o.m. lid van de Britse Raad voor Duurzame Ontwikkeling.