Omdat schijnbaar nog niemand anders het doet, schrijf ik dit stuk, want het artikel van Rick van der Ploeg in de NRC van 19 januari onder de kop :”Keynesiaans reveil is geld voor onderwijs”[1] kan niet onbesproken blijven.
Het geld moet rollen aldus de les van Keynes, in de van der Ploeg-interpretatie. De overheid kan zich gerust grotere tekorten permitteren, want bezuinigen is de dood in de pot. De economie moet weer op gang gebracht worden en wel door de overheid en niet alleen in Nederland. Ook Duitsland moet overtuigd worden van de zegeningen van een dergelijk beleid. En dan, als de economie weer draait als een tierelier dan moeten structurele maatregelen genomen worden om een herhaling van de vorige (dan afgelopen) crisis te voorkomen.
Prima voorstellen, zou ik zeggen als we tenminste te maken zouden hebben met onderbesteding en als het systeem zo maar om “toevallige” redenen uit de rails gelopen zou zijn.
Hoe zeer ik het ook eens ben met zijn “remedie” van het symptoom, die overigens bij die van Emiel Roemer in de buurt komt, een ding ziet hij over het hoofd. We hebben hier namelijk niet met een conjuncturele golfbeweging te maken; en de wereld zal niet gewoon de wereld blijven en de economie, de economie. Als dat zo was dan kon je inderdaad nu je, door een “stuurfout” in de berm gereden bent met een forse stoot gas en tegenstuur de auto weer in de rails zetten. Dus via “investeringen die aantoonbaar maatschappelijk rendement hebben”, aldus van der Ploeg.
Er is echter meer aan de hand….. Wij leven niet meer in de maatschappij van Keynes, wij hebben in Europa een structurele werkeloosheid van ±10%! Vervolgens weten we “zeker” dat die mensen in het huidige systeem niet meer (nooit meer !!) aan de bak zullen komen. Onze productiecapaciteit is intussen veel groter dan wij “verwerkt” krijgen en neemt nog dagelijks toe.
Dat we onze spullen inmiddels bijna allemaal in China laten maken en daardoor onze eigen productiecapaciteit verliezen c.q. vernietigen, doet aan de constatering van overcapaciteit niets af maar voegt een handvol problemen toe. Zoals daar zijn : een inmiddels uit de hand gegroeid milieuprobleem, omdat al die goederen over de oceanen gesleept moeten worden om in Europa op de markt te worden gebracht. Een grote onevenwichtigheid in de wereldhandel doordat nu al de USA maar straks ook Europa grote en toenemende tekorten ten opzichte van China ontwikkelen.
Intern in China kan ik de zaken niet goed inschatten maar de tegenstellingen daar tussen arm en rijk zijn explosief groot en in ieder geval kunnen de producten die in China gemaakt worden door gebrek aan koopkracht daar niet worden gekocht. De koopkracht die in het productieproces ontstaat gaat nl. maar voor een zeer klein gedeelte naar de Chinezen.
Het overgrote deel wordt toegevoegd aan de globale kapitaalfracties, die nu ook al de wereldeconomie uit haar evenwicht trekken en mensen over de wereld drijven. Al deze onevenwichtigheden werden ook al door Keynes als potentiële gevaren voor het wereld-economisch systeem gezien. Hij stelde dan ook voor om teneinde deze fundamentele verstoringen te voorkomen een soort internationale bankautoriteit (de Bancor) in het leven te roepen, die daarop toezicht kon houden en kon ingrijpen. Deze Bancor is nooit opgericht, in tegendeel alle nog bestaande regels voor banken zijn in de jaren 90 afgeschaft. Hierdoor kon de wereldeconomie gigantisch uit de klauwen lopen en de onevenwichtigheden zijn zo hoog opgelopen dat het systeem niet meer eenvoudig met een stoot gas in de rails te krijgen is.
De onevenwichtigheden zijn van dien aard dat het niet over een jaartje of wat weer “bussiness as usual” is; dat kan gewoon niet. De foute structuren van de jaren 80 die in de jaren 90 en daarna voor gigantische onevenwichtigheden op globale schaal hebben gezorgd en die in 2007/2008 in de westerse wereld de “boel” hebben doen ontploffen, dienen onder ogen gezien te worden en op een fundamentele wijze te worden gerepareerd. In het andere geval zullen zij niet alleen de wereld in een economische crisis storten ook de ecologische wereld, de aarde zelf zullen zij ten gronde richten.
Om nieuw economisch evenwicht op wereldschaal mogelijk te maken dient het globale speelveld met het lokale speelveld in overeenstemming gebracht te worden zodat er weer een gelede economische structuur kan ontstaan (level playing field). De enorme welvaartsverschillen in de wereld dienen onder ogen gezien te worden en niet langer dienen als zakkenvulling voor de globale ondernemingen, een mechanisme dat zich nog steeds zelf versterkt. Hiertoe is het noodzakelijk om die welvaartsverschillen economisch op dezelfde wijze te laten neerslaan voor multinationals als voor zzp-ers. Een dergelijke egalisatie is alleen maar mogelijk door de welvaartsverschillen vooraf in de lonen te corrigeren, zodat economie en ecologie over de wereld weer in een lijn kunnen komen. Een voor de hand liggende manier om dit te bewerkstelligen is het invoeren van een onvoorwaardelijk basisinkomen over de hele wereld maar vooral in de rijke wereld. Hierdoor zullen de welvaartsverschillen zich niet langer vertalen in de loonkosten, maar er zal een egaliserende “vloer” gelegd worden in de wereld arbeidsmarkt (in het “loongebouw”) die een evenwichtige ontwikkeling van lokale, regionale, nationale, internationale en globale ondernemingen in de wereld mogelijk maakt. Langs deze weg kan dan ook een stuk noodzakelijke déglobalisering plaatsvinden.
Pas in dat soort omstandigheden is het voeren van evenwichtsafstemmende politiek überhaupt weer mogelijk voor eventuele fine-tuning en kan van der Ploeg pas echt starten met zijn evenwichtsbrengende manoeuvres. Een meevaller zou dan kunnen zijn dat zaken als volledige werkgelegenheid niet echt meer als randvoorwaarden behoeven te gelden; iedereen is dan immers ten principale van zijn levensonderhoud verzekerd.
Leon J.J. Segers, econoom te Maastricht
[1] http://archief.nrc.nl/index.php/2013/Januari/19/Overig/nhnl02010/Keynesiaans+reveil++is+geld+voor+onderwijs Wij kunnen dit artikel niet laten zien, omdat wij het geld niet hebben om NRC te betalen voor publicatierechten