De betaalbaarheid van het basisinkomen (1995)

Vandaag anno 1995 maakt niemand zich meer druk over kinderbijslag tenzij het over verlaging van de bedragen gaat. Hetzelfde doet zich thans voor met basisinkomen. De voor- en tegenstanders van basisinkomen bewegen zich dwars door alle lagen van de bevolking en dwars door alle politieke stromingen heen, van uiterst links tot uiterst rechts. Is er al enige scheiding aan te brengen dan bevindt de breuk zich op de scheiding van conservatief en progressief. Zij die graag alles bij het oude laten omdat ze gebeiteld zitten binnen het huidige systeem: men heeft al een soort basisinkomen b.v. AOW of men heeft nooit behoefte gehad aan een arbeidsinkomen omdat men al over een arbeidsloos inkomen beschikte op grond van bezit. Eénderde deel van ons nationale inkomen bestaat uit inkomen uit bezit en 20% van de bevolking bezit 80% van onze nationale rijkdom.

Tegenstanders van het BI voeren als belangrijkste argumenten aan

Voorstanders van het BI voeren een veelvoud van argumenten aan die de argumenten van de tegenstanders moeten neutraliseren. De argumenten vóór zijn zeer talrijk en zeer divers. Ook de inhoud en betekenis van het BI zijn bij de voorstanders zeer verschillend en variëren van 'het middel tegen alle maatschappelijke kwalen' tot 'één van de vele strategieën die samen moeten leiden tot rechtvaardige en duurzame samenleving'. Er zijn er met een lange geschiedenis en er zijn er van zeer recente datum.

Het 'Grondvest BI' behoort al tot de categorie met al enige geschiedenis. Ook onder degene, die het Georgistische gedachtegoed ondersteunen en tot de vrienden van Grondvest gerekend mogen worden lopen de opvattingen over het Grondvest B.I. uiteen. 'Grondvesters van het eerste uur, die 'de hitte van de dag' gedragen hebben komen moeizaam op één lijn met de 'werkers van het laatste uur'.

Verander de naam Kinderbijslag in 'basisinkomen' voor kinderen, Noem de AOW 'n basisinkomen voor 65 plussers. Verander RWW Bijstandsuitkering en een hele reeks sociale uitkeringen van naam in BasisInkomen. Al die uitkeringen bij elkaar, plus de besparing aan kosten van administratie en fraudebestrijding, gedeeld door het aantal in de burgerlijke stand ingeschrevenen noem ik eenieders basisinkomen.

Als dit geld – in de plaats van de sociale uitkeringen – aan iedereen als basisinkomen wordt uitgekeerd, wat is dan het verschil? Het belangrijkste verschil is dat iedereen vrijelijk en onbeperkt mag bijverdienen. Bijverdiensten worden, in tegenstelling tot wat gebruikelijk is bij huidige sociale uitkeringen, op het basisinkomen niet gekort. Zwart werken is wit geworden. Er is geen fraude meer die bestreden moet worden. En geen aantasting van privacy meer nodig. Een computer kan de giro's automatisch uitschrijven aan de hand van het bevolkingsregister.

Blijft het bezwaar dat het geld voor het basisinkomen op gebruikelijke wijze met belastingen en premies van het verdiende loon van werkende mensen moet worden afgepakt. Zo'n basisinkomen beschouw ik als een fooi, een mensonterende bedeling. Gelukkig kan dat volgens ons 'Handvest van de Grond' ook anders.

Wat is grondrecht? Wat kun je ermee en wat moet je ermee? Er is een grondmarkt. Makelaars in Onroerend Goed kunnen ons met behoorlijke precisie vertellen wat de prijs of pachtwaarde is van de grond in stad en land, wat de marktprijs is. Marktprijs betekent 'waar voor je geld' en markt betekent locatie voor commerciële ruiltransactie.

Huishuur is voor een gedeelte grondhuur. Eigenaar van grond betekent de spaarbankrente missen van de koopsom of rente betalen voor een hypotheek. Letterlijk iedereen betaalt voor wat de grond waard is. Daar hoeft niets aan te veranderen, maar… Wie ontvangt de koop-, huur- of koopsom? Is dat degene die de grond van waarde 'gemaakt' heeft? De grondspeculant duidelijk niet. Maar ook iemand die de grond gebruikt of misbruikt voor een of ander doel, heeft als zodanig geen invloed op de waarde van de grond. Hij moet bij verkoop maar afwachten wat een gegadigde op de grondmarkt er voor geeft. Dat hangt helemaal af van de ontwikkeling van de maatschappij en van de plaats van de vierkante meters in de samenleving. Zo is de prijs van een vierkante meter in Amsterdam het tien- tot honderdvoudige van dat in Amersweer. Iedereen ziet dat de grond van waarde wordt door de samenleving er omheen.

Hierbij stellen wij de vraag: als de waarde van de grond door de samenleving wordt 'gemaakt', waarom betaal je dan voor grond aan 'iemand' in plaats van aan de samenleving? Het brood dat we kopen bij de bakker betalen we toch ook niet aan de melkboer? Eénderde deel van ons nationale inkomen betalen we voor het gebruik van grond (zie 'Costing the Earth' van Ronald Banks) en deze betaling gaat ten onrechte naar particuliere 'eigenaren'. Wanneer deze prijs voor het gebruik van 'de oppervlakte van Nederland' zou worden betaald aan de gemeenschap dan zou uit het aldus ontstane gemeenschapsfonds aan 15.5 miljoen Nederlanders leefbaar basisinkomen kunnen worden betaald.

Eind 1994 staat het basisinkomen ineens in de publieke belangstelling. Twee ministers, respectievelijk van Economische Zaken en van Financiën laten blijken, onafhankelijk van elkaar, niet afkerig te zijn van het invoeren van een basisinkomen. Een aantal voorstanders van het basis- inkomen juichen: "eindelijk weer eens echte sociaal-economen in het kabinet". De bureaucraten zijn verbijsterd en roepen om het hardst dat basisinkomen onbetaalbaar is en wijzen om die reden het basisinkomen hartgrondig af. Maar ook voorstanders van het basisinkomen hebben bedenkingen bij de ministeriële ideeën aangaande het basisinkomen.