Al sinds 1986 verkent de Vereniging Basisinkomen (voorheen Werkplaats Basisinkomen) de mogelijkheden om in Nederland een basisinkomen in te voeren. Een basisinkomen is een bedrag dat (bijvoorbeeld) maandelijks onvoorwaardelijk verstrekt wordt aan iedere ingezetene.
De strategie van de tegenstanders van een basisinkomen is duidelijk : Onderzoek negeren, onderzoekers doodzwijgen, mensen bang maken voor de economische gevolgen, hameren op werk, werk, werk.Onze samenleving heeft belang bij het voortbestaan van een onderklasse die financieel gedwongen is laagbetaald werk te verrichten of dat nu op kantoor is of in de supermarkt, op de tram of in de zorgsector. Zodra de lonen stijgen wordt er geklaagd dat er geen personeel meer te vinden is. Onze samenleving is niet bereid om zwaar, geestdodend, vies en gevaarlijk werk behoorlijk te belonen of aantrekkelijker te maken. De zorgsector wordt financieel afgeknepen, optieregelingen in de financiële en technologische sectoren stijgen meer dan ooit. Het is duidelijk hoe de macht is verdeeld.
Partijleden van D66 en PvdA zeggen dat ze de discussie over het basisinkomen al hebben gevoerd en de PvdA zou er ooit bijna op gespleten zijn. Kort gezegd : onder politici is het basisinkomen geen populair onderwerp.
Wanneer je mensen op straat aanspreekt over het basisinkomen wordt er gezegd: “Maar we hebben toch al een basisinkomen ? Kijk maar, wanneer je niet werkt krijg je toch geld.”Of:”Ik ga niet niet betalen voor die luiwammessen ; wij werken al hard genoeg”, is het commentaar van anderen.
Dat is dan ook het eerste element in de strategie om een basisinkomen te bevorderen. Je moet duidelijk maken wat het is en vooral wat het NIET is. Verder moet je duidelijk maken dat er veel manieren zijn om een basisinkomen te betalen maar dat je het er eerst over eens moet zijn dat het idee goed is voor onze samenleving.
Je krijgt het omdat je er bent
Het allerbelangrijkste is dat ieder persoon een stuk onafhankelijker wordt dan nu. Je hoeft namelijk niet meer een bepaalde reden op te geven om het basisinkomen te ontvangen. Je krijgt het omdat je er bent, klaar. Je moet wel ingezetene zijn van Nederland, we gaan in dit verhaal uit van een basisinkomen verstrekt door de Nederlandse overheid.
Het terrein dat betrekking heeft op het basisinkomen is zeer breed en omvat elementen op het gebied van moraal, rechtvaardigheid, emancipatie, arbeidsethos, sociale zekerheid, politiek, financiering, economie, automatisering, werkloosheid en nog veel meer. Deze veelzijdigheid maakt het voor voorstanders van een basisinkomen moeilijk om te kiezen voor de juiste strategie om een basisinkomen in brede kring aantrekkelijk te maken.
Een basisinkomen geef je aan elkaar
Veel mensen in de meest uiteenlopende situaties zien de voordelen van een basisinkomen voor zichzelf en voor de samenleving als geheel. Wanneer iedereen weet dat alle andere mesnen ook een basisinkomen krijgen dan is er wat betreft inkomens geen reden meer om je te schamen voor jezelf of voor de ander.
De politici
Wie met ambtenaren en politici praat komt er al snel achter dat bijna niemand een afwijkend standpunt ten opzichte van de vermeende publieke opinie of concurrerende politieke partijen durft in te nemen.Iedereen wacht op elkaar of de smoes is dat het op Europees niveau moet gebeuren omdat anders de concurrentiepositie van Nederland gevaar loopt. Bij de VVD vind je mensen die bang zijn voor de economische gevolgen en niet willen betalen voor die luiwammessen. De PvdA-leden zijn ook bang voor de gevolgen voor de economie maar vooral voor de arbeidsmoraal. Zij willen iedereen naar het werk schoppen. De meesten zijn bang dat iedereen zal stoppen met werken. De SP kent slechts twee varianten van een basisinkomen : Het is of te laag om van te kunnen leven of het is onbetaalbaar.
Een kwestie van geloven
Een veelgehoorde uitspraak is dat het basisinkomen slecht is voor de economie. Uit onderzoek blijkt echter dat bijna niemand er persoonlijk iets van merkt (in de portemonnee, vinden van een woning, werk etc.) of de economie nu met 4% groeit of met 0%. Het economische tegenargument dient krachtig bestreden en onderuitgehaald te worden omdat het zo=n abstracte grootheid is die bijna niets meer met het dagelijkse leven van gewone mensen te maken heeft. Uit al deze argumenten, tegenargumenten e.d. valt vooral op te maken dat het basisinkomen bij gebrek aan experimenten waaruit conclusies kunnen worden getrokken, vooral een kwestie van geloven is.
Schandalen, Verborgen Agenda's, Opportunisme, oftewel de Bureaucratie
Ambtenaren beweren doodleuk dat er nog onvoldoende onderzoek is verricht naar de vraag of de bijstandsuitkeringen te laag zijn. Ondertussen zijn er genoeg voorbeelden bekend van onderzoeksrapporten met conclusies en aanbevelingen maar die rapporten worden in de la gehouden of zijn de papierversnipperaar ingegaan. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid deed in 1997 het Tweede jaarrapport armoede en sociale uitsluiting verschijnen in de serie Arm Nederland (uitgeverij Amsterdam University Press, 1997). Verder verscheen er een rapport van de Vorming Training Adviesgroep
“De uitkeringsgerechtigde bestaat niet”(Uitg. VTA-Groep, Driebergen, zonder jaartal). Verder verscheen “Europa is rijk: Aan werkloosheid en armoede”(in de serie “Eten uit de Staatsruif" (Samenwerkingsverband Mensen Zonder Betaald Werk). In mei 1989 ging een onderzoek onder de titel ”Alternatieve Heffingsgondslag voor de Sociale Zekerheid : micro, meso en macro economische effecten” uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken in bijna zijn gehele oplage de papierversnipperaar in. Het onderzoek bestaat niet meer en tegen derden wordt verteld dat de oplage is uitverkocht. Het Nederlands Economisch Instituut te Rotterdam en de Stichting Economisch Onderzoek Universiteit van Amsterdam, dat een parallel onderzoek deed, kregen geen opdrachten meer van de Commissie Onderzoek Sociale Zekerheid. De onderzoekers en de onderzoeksuitkomsten werden “niet gewenst” verklaard.
Het blijkt eens te meer dat verantwoordelijke instanties wel degelijk beschikken over alle noodzakelijke informatie maar er een eigen agenda op na houden wanneer het gaat om beslissingen over de sociaal-economische structuur van ons land.
Strategie ?
Het is duidelijk dat politici en verantwoordelijke instanties pas in actie komen wanneer ze de hete adem van de publieke opinie en het parlement in de nek voelen. Zolang het wegmoffelen en negeren van onderzoeken en het ontslaan van onderzoekers doorgaat, zal iedereen die de sociale zekerheid fundamenteel wil veranderen te horen krijgen dat er nog onvoldoende onderzoek is gedaan. Wanneer er dan wel voldoende onderzoek is gedaan wordt er nooit bijverteld. Op deze wijze worden grote groepen mensen benadeeld en langer aan het lijntje gehouden dan strikt noodzakelijk is.
Zolang politici, ambtenaren en regeringen van landen op elkaar wachten “in het belang van de economie”, zal er niets veranderen. In dat opzicht zal de strategie van de Vereniging basisinkomen zoals die tot nu toe vorm heeft gekregen, niet veel uithalen. De vereniging zag zich tot nu toe vooral als een lobbygroep die de belangrijkste beslissers in dit land voor zich wilde winnen. Het blijkt echter dat de beslissers inschatten wat de publieke opinie is. Zolang die publieke opinie niet heel duidelijk laat blijken dat er zo snel mogelijk een basisinkomen (of iets dat daarop lijkt) moet komen, zal geen enkele politieke partij zich daarvoor uitspreken. Politieke partijen zijn steeds meer hun best gaan doen op elkaar te lijken om zo de in hun ogen grootste aantal kiezers aan te trekken.
Uit België komen hoopvolle signalen met het oprichten van Vivant, een politieke partij die het basisinkomen hoog in het vaandel heeft staan en snel aan populariteit lijkt te winnen.
De Vereniging Basisinkomen heeft tot nu toe een keer meegedaan aan een van de sociale conferenties georganiseerd door het ministerie van Sociale Zaken. Dat paste in de strategie om open te staan en betrokken te raken bij andere groeperingen en ontwikkelingen op de voet te volgen. Het koste enige moeite om uitgenodigd te worden, achteraf was dat begrijpelijk. Verdeel en heers was daar de teneur en het was een circus ter meerdere eer en glorie van het ministerie van Sociale Zaken om te tonen hoeveel ze wel niet deden voor al die arme mensen. De vereniging heeft sinds die tijd niet meer willen meedoen aan de jaarlijks terugkerende sociale conferenties. De strategie om mee te praten met de hoofdstroom heeft als risico dat je opgaat in de massa en het afwijkende standpunt van de vereniging niet meer opvalt tussen de vele organisaties op het gebied van armoede en werkloosheid die ieder voor het belang van hun eigen groepje opkomen.
Draagvlak
De Vereniging Basisinkomen probeert meer actieve leden te werven. Het zou al mooi zijn wanneer de leden van de vereniging en de lezers van Kwerk zich zouden willen inzetten voor het verspreiden van informatie en het houden van discussies over het basisinkomen zodat het idee van het basisinkomen meer gaat leven.
Er zijn wat het basisinkomen betreft verschillende andere wegen dan directe druk, actievoeren e.d. die naar het doel leiden. Wat dat betreft kunnen we binnen 10 jaar iets hebben dat op een basisinkomen lijkt maar absoluut niet zo genoemd wordt. Ik geef hieronder een korte schets van enkele recente ontwikkelingen en voorstellen voor de nabije toekomst :
Basisinkomen voor topsporters
Een ander belangrijk punt is dat er experimenten moeten komen met het basisinkomen en dat de vereniging alle ontwikkelingen die in de richting gaan van een basisinkomen, met enthousiasme moet ondersteunen.In dat verband wil ik wijzen op de plannen om topsporters een basisinkomen te geven. Het zal interessant zijn om bij de beraadslagingen aanwezig te zijn en te horen welke argumenten er door voor- en tegenstanders gebruikt gaan worden. De argumenten die gebruikt gaan worden om topsporters van een basisinkomen te voorzien, kunnen wellicht ook gebruikt worden om andere groepen of om iedereen een basisinkomen toe te kennen.
Belastingplan 2001
Een andere positieve ontwikkeling is het nieuwe belastingplan voor de 21e eeuw. Per 2001 wordt er een heffingskorting ingevoerd van f 3.000,- op jaarbasis. Dat zou moeten betekenen dat iedereen die over 2001 geen cent verdiend heeft recht zou moeten hebben op een heffingskorting van f 3.000,- over te maken door de belastingdienst. De Vereniging Basisisinkomen en alle belangengroepen zouden hierop in kunnen springen door te ijveren voor verhoging van de heffingskorting tot een bedrag dat voldoende is om van te leven. Als dat bereikt wordt dan hebben we in feite een basisinkomen. Vervolgens moet de koopkracht van het basisinkomen kritisch bewaakt worden.
Slot
De strategie voor een basisinkomen zou uit het volgende moeten bestaan :
- Geef goede voorlichting over wat het basisinkomen is en vooral over wat het niet is
De voordelen zijn talrijk en moeten goed uit de verf komen. - Belanghebbenden en dat is bijna iedereen, moeten mensen die over sociale zekerheid beslissen en vooral politici, bestoken met acties, informatie-materiaal, lastige vragen, persoonlijke verhalen.
- Belanghebbenden moeten gemeenteraadsleden overhalen te experimenteren met een basisinkomen in hun gemeente.
- Alle organisaties die voor het basisinkomen zijn moeten elkaars leden op de hoogte brengen, elkaar faciliteiten geven voor advertenties, kantoorruimte en drukwerk .(zo zoeken wij kantoorruimte voor onze vereniging in verband met een verbouwing )
Emiel Schäfer