Waarom zouden er geen voorwaarden aan een basisinkomen moeten zitten?
Veelal word gedacht dat een basisinkomen voor iedereen zonder voorwaarden meer nadelen heeft dan voordelen ten opzichte van de huidige uitkeringsstelsel(s). Niets is minder waar. Vooroordelen als “het is te duur” en “er is dan geen prikkel meer om te werken”, zijn onderzocht en de uitkomsten zijn voor velen toch opmerkelijk te noemen. Dat onderzoek richtte zich overigens niet direct op een basisinkomen maar op de manier waarop mensen keuzes maken, zowel op collectief niveau als individueel niveau.
Dat onderzoek gaat ook in op straffen en belonen bij bepaalde omstandigheden. Wanneer mensen worden bestraft zullen ze de straf gaan zien als een mogelijkheid om de gedraging goed te praten en/ of af te kopen. Ik betaal er toch voor is dan de gedachtegang. Straffen heeft dus een averechtse werking. Hoe kan er dan een prikkel zijn om te werken? Die prikkel zit al in ieder mens omdat een mens nou eenmaal graag meedoet met het collectief en niet als “gekke Henkie” wil worden beschouwd.
Beatrix refereerde daar aan in haar kersttoespraak: ”Ieder mens heeft behoefte aan een veilige plek en een bestaan in harmonie met anderen; met elkaar maken wij deel uit van een samenleving”.
Ook vrijwilligerswerk is ontzettend belangrijk vinden we tegenwoordig, en terecht natuurlijk. Ook word dan vaak wel gezegd vrijwilligerswerk mag ook wel betaald worden. Dan kun je meteen de vraag stellen wat kan je als vrijwilligerswerk beschouwen? Mantelzorg is duidelijk vrijwilligerswerk maar sneeuwruimen bij een bejaardentehuis is een grensgeval. Zeker als uitkeringsgerechtigden verplicht worden iets te doen voor het behoud van de uitkering dan vervalt bijna 80 % van alle vrijwilligerswerk. Het is dan niet meer vrijwillig. Bovendien gaat het bij vrijwilligerswerk om mentaliteit van de vrijwilliger. Die persoon moet er geschikt voor zijn en daar zijn dus geen standaardregels voor te bedenken door de regering en dus een onmogelijke taak om dat aan een uitkering te koppelen. Wat heeft dat met een basisinkomen te maken? Alles denk ik. Nu zijn er teveel regels die het mensen “verbied” om vrijwilligerswerk te doen anders zijn ze dus niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt en daardoor een groot tekort aan vrijwilligers.
Burgers de vrijheid geven om zich in te spannen voor de maatschappij zorgt voor een maatschappij waarin iedereen meer bezig is met hetgeen hij/ zij zelf goed in is of meer plezier aan beleefd. Als voorbeeld kunnen we de Amerikaanse samenleving bekijken waarin iedereen van jongs af aan geleerd word om zich in te zetten voor de maatschappij. Leerlingen kunnen hun schoolcijfer “opkrikken” door buitenschoolse activiteiten als sport, cultuur, en “community service”. Dat dit (onder de naam maatschappelijke stage) nu tegenwoordig op scholen in Nederland heel langzaam begint te komen is dan ook niet verwonderlijk. De Amerikanen hebben nog een probleem en dat is dat er binnen een gezin 3 of 4 banen nodig zijn om rond te komen. Dat betekent dat kinderen in die gezinnen vaak aan hun lot worden overgelaten (net zoals hier in de jaren 80/90) waardoor er veel verscheurde gezinnen kamen en veel verwende kinderen, die (laat op straat) veel kattenkwaad uithaalden of zelf crimineeltjes werden. Omdat er veel gezinnen zijn met meerdere banen betekent dat er daarnaasteen grote werkloosheid is. Met een gemiddelde van3 banen per gezin is dat een logische gedachte.
Ook die gedachte zijn niet te onderschatten. Basisinkomen voor iedereen betekent dus niet alleen minder armoede, maar ook minder criminaliteit onder de jeugd, meer persoonlijke vrijheid, minder stress in het gezin en dus minder gestreste kinderen en dus minder jeugdzorg, minder psychiaters en dus besparing op de gezondheidszorg.
Het rapport laat ook zien dat mensen politiek gezien de keus niet altijd rationeel maken maar vaker op gevoel doen, behalve wanneer het gaat om belastingen. Wanneer er bij een partij belastingvoordeel word beloofd zal dat zeker extra stemmers opleveren. De kiezer kiest op basis van korte termijn omdat de lange(re) termijn niet valt te overzien/ In onze samenleving is het ieder voor zich en god voor ons allen (als je in god gelooft). Het voorbeeld uit dit rapport gaat over een visser die te maken krijgt vangstquotum. Als iedere visser zich aan die vangstbeperking zou houden dan zou hij dat ook doen, wanneer hij dat als enige niet zou doen zou hij niet alleen het risico lopen minder te verdienen maar loopt hij ook het risico dat de vissoort toch uitsterft dus kan hij er maar beter gebruik van maken. Dat is dus de keus die op collectief niveau word genomen. Een basisinkomen maakt de keus makkelijker om ook aan andere dingen te denken dan alleen “rond te komen” zoals duurdere milieumaatregelen of diervriendelijker productiemethodes te stimuleren.
Het feit dat een basisinkomen “te duur” is lijkt me na dit verhaal overbodig om uitgebreid te behandelen. Op deze website (basisinkomen.nl) staat de economische berekening en alleen deze berekening geeft al aan dat het “uit kan”. Bovenstaand verhaal toont aan dat er meer verdient word door besparing op gezondheidszorg, veiligheid e.d. De besparing daarvan is nauwelijks te berekenen en al zeker op langere termijn niet.
Het rapport: “Hoe mensen keuzes maken” is uitgebracht door de WRR (Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid). WRR is een orgaan die de regering gevraagd en ongevraagd van advies dient en is onafhankelijk. Het heeft er dan ook alle schijn van dat als de regering dit rapport leest er heel anders word beslist over zaken als privacy, werk en inkomen en veiligheid.
Ik ben benieuwd hoe het armoedebat gaat verlopen op 10 januari. Wellicht kan er een doorbraak komen (ondanks een conservatief kabinet).
Vriendelijke groeten
Peter van Gelderen
Rapport: Hoe mensen keuzes maken Download van basisinkomen.nl
Artikel: Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid: hoe mensen keuzes maken