De auteur, Malcolm Henry, is ontwerper en bouwer van boten, meubels, huizen, loodsen, gereedschap, voertuigen, bruggen. Kortgeleden heeft hij belangstelling opgevat voor economie en zich verdiept in de werking en betekenis van geld en krediet. Hij is de auteur van Our Money,[1].
De opvattingen zijn die van de auteur en geven niet noodzakelijkerwijs de standpunten van andere voorstanders bij het Basic Income UK (of daarbuiten) weer.
Alles wat ik over het Universeel Basisinkomen (UBI) gelezen heb, geeft mij de indruk dat de voorvechters op het idee zijn gekomen tijdens hun zoektocht naar manieren om armoede te overwinnen of sociale rechtvaardigheid te bevorderen om vervolgens, na de aantrekkingskracht van het UBI ontdekt te hebben, rond te kijken naar manieren waarop het gefinancierd kan worden. Het blijkt ongebruikelijk te zijn om, zoals ik gedaan heb, het UBI vanuit een heel ander perspectief te bekijken.
Tijdens mijn onderzoek naar de kredietcrisis van 2007/2008 en de daaropvolgende financiële problemen, kwam ik terecht in een verwarrende doolhof wat betreft de aard van geld en kredietverlening. Het werd mij duidelijk dat er een disfunctie bestaat door het feit dat geld gebruikt wordt als ruilmiddel en als definitie van rijkdom.
Als ruilmiddel – een hulpmiddel om handel te vergemakkelijken – is geld geniaal, misschien wel het slimste dat de mensheid ooit heeft uitgevonden, maar geld moet beschikbaar en mobiel blijven: alleen dan kan het doeltreffend zijn werk doen. Het idee dat geld hetzelfde is als rijkdom stimuleert ons er helaas toe om er zoveel mogelijk van te bemachtigen en te hamsteren, waardoor het weglekt en niet meer gebruikt kan worden – precies het tegenovergestelde van wat we willen van geld en wat nodig is om onze economie te laten bloeien.
Geld betekent nog geen rijkdom.
De opvatting dat geld niet hetzelfde is als rijkdom, is het moeilijkst te begrijpen van mijn stelling. Het idee dat geld en rijkdom synoniemen zijn, is zo diep verankerd in onze cultuur dat het moeilijk voor ons is om in te zien dat dat dwaasheid is.
Zaken die we nodig hebben voor onze overleving – voedsel, onderdak, energie – betekenen rijkdom. Dingen die ons een goed gevoel geven – familie, samen zijn met anderen, vrije tijd – dat is rijkdom. Machines, infrastructuur, onderwijs – verworvenheden die ons helpen om te krijgen wat we nodig hebben en waar we van genieten – die maken ons rijk. Geld is slechts het instrument dat we gebruiken om de productie en overdracht van deze rijkdom gemakkelijker te maken. Als wij dit idee kunnen accepteren, wordt financiering van een volledig UBI niet alleen mogelijk, maar ook economisch wenselijk.
Dus laten we het idee van geld dat in een grote stapel op de bank staat los laten en er alleen nog maar aan denken als kasstroom. Ieder individu en elk bedrijf in het land moet in staat gesteld worden om iedere maand een betrouwbare stroom geld door zijn handen te laten gaan. Geld stroomt van klanten naar bedrijven als we dingen kopen die we nodig hebben en tussen bedrijven als zij goederen en diensten van elkaar kopen. Een deel van het geld vloeit terug naar de klanten in de vorm van lonen en dividend.
Er zijn ook geldstromen van bedrijven en particulieren naar de overheid in de vorm van belastingen en staatsleningen en geldoverdrachten van de overheid naar particulieren en bedrijven in de vorm van salarissen, uitkeringen, rente op de staatsschuld en alle andere overheidsuitgaven die er om gaan.
Al deze geldstromen vertegenwoordigen activiteiten in de productieve economie – activiteiten die ons voorzien van alles wat we nodig hebben voor onze veiligheid en comfort – het enige stukje van de economie dat er werkelijk toe doet. Zolang geld beschikbaar en mobiel is, gedijt de productieve economie. Als geld schaars wordt en op de plank blijft liggen (bijvoorbeeld omdat het wordt opgepot), lijdt de productieve economie.
Als we dus de productieve economie productief willen houden, moeten we zoeken naar manieren die de geldstroom op gang houden. De kurk waarop de economie drijft is de vraag van klanten, maar klanten kunnen alleen kopen als ze geld hebben om te besteden. Daarom moeten we er eerst voor zorgen dat er een regelmatige, betrouwbare verdeling van geld onder alle klanten in de economie (dat wil zeggen iedereen) is.
Ons huidige systeem probeert geld te verdelen in de vorm van lonen, dividend, rente en uitkeringen, maar al deze methoden zijn onzeker of onvoldoende, of beide. Op dit punt gekomen leek mij het idee van een universeel basisinkomen een ideaal mechanisme om geld op reguliere basis te distribueren over de hele economie.
Om ervoor te zorgen dat het geld voor de economie beschikbaar blijft en om te voorkomen dat het overgeheveld wordt naar onze bankrekeningen om daar te liggen rotten, heeft mijn versie van het UBI een aantal nieuwe functies.
Ten eerste wordt het uitbetaald op speciale, individuele UBI-rekeningen van waaruit we het binnen een kalendermaand moeten uitgeven. UBI-geld dat je voor het einde van de maand niet besteedt of overboekt vanaf je UBI-rekening verdwijnt – je gebruikt het of je verliest het. Een andere bijzonderheid van de UBI-rekening is, dat je er geen geld op kan inleggen. Het enige geld dat op de rekening bijgeschreven kan worden is de maandelijkse betaling van je UBI.
We hebben zodoende een gestage geldstroom, die in de vorm van een UBI verspreid en besteed wordt in (of overgedragen naar) de economie, dankzij de gebruik-het-of-verlies-het-functie.
We hebben nu een inzamelingsmethode nodig die geld uit de economie haalt om de UBI-pot weer bij te vullen, klaar voor de nieuwe start de volgende maand. Onze huidige manieren van invordering omvatten bruto winsten (die door het bedrijfsleven gebruikt worden om lonen, dividend en rente te betalen), belastingen en staatsleningen (om overheidsprogramma’s en de sociale zekerheid te betalen), maar deze zijn opvallend ontoereikend met allerlei onaangename gevolgen zoals wijdverbreide armoede en schulden.
Elk voorstel dat ik gezien heb voor de financiering van een UBI is gebaseerd op enige vorm van conventionele belasting, waarvan de meesten gericht zijn op commerciële activiteiten – inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting, BTW, enz. Het belasten van productieve activiteiten waarvan wij allemaal afhankelijk zijn voor onze overleving en ons comfort, leek mij altijd al contraproductief en dom, dus begon ik te zoeken naar alternatieve manieren voor het beheer van de immer terugkerende noodzaak om liquide middelen te vinden om de kasstroom op gang te houden
Als we de noodzaak inzien van geld dat beschikbaar en mobiel moet zijn, wordt het doel van ons collectiesysteem duidelijk: ongebruikt geld. Geld op de bank werkt niet, het doet niets om productieve activiteiten te stimuleren. Als we elke dag, ieder uur een klein percentage van alle banksaldi afhalen, vullen we niet alleen onze UBI-pot op een manier die proportioneel en eerlijk is, op de lange termijn ontmoedigen we ook het hamsteren van geld.
Wat ik in feite voorstel is een negatieve rente (ook wel overliggeld genoemd) op al het geld, waar het ook wordt vastgehouden, behalve het geld op je UBI-rekening. Als we ons UBI-geld uitgeven binnen of overboeken naar het reguliere bancaire systeem betalen we daarover negatieve rente wat ons aanmoedigt om gebruik te maken van dat geld voordat we het weer “kwijtraken” aan de UBI-pot.
Dus in plaats van geld werkloos te laten liggen, wordt het geactiveerd. Heel wat zal opgemaakt worden, wat ervoor zorgt dat bedrijven klanten hebben. Een deel zal geïnvesteerd worden in activiteiten, zodat het geld wordt besteed aan iets productiefs (in plaats van het te vergokken). Een ander deel zal worden uitgeleend aan particulieren, bedrijven en overheidsdiensten die een tijdelijke versterking van contante kasmiddelen nodig hebben.
Waarschijnlijk zullen de meeste leningen afgesloten worden tegen een rente van nul of minder, zodat wij ons na verloop van tijd kunnen ontdoen van de berg van positief rentedragende (>0%) schulden waaronder we momenteel begraven zijn. Het kwaad van de samengestelde rente zal uit ons leven verdwijnen, evenals de kapitaalslasten van de overheidsschuld.
Het UBI zal van de regering de kosten voor de financiering van de meeste uitkeringen voor levensonderhoud – bijstand, staatspensioenen, fiscaal verrekenbare tegoeden en ga zo maar door – overnemen wat het mogelijk zal maken om onmiddellijk sommige van de belastingen die een belemmering voor de handel vormen (BTW en NIC’s (National Insurance Contributions), bijvoorbeeld) af te schaffen. Het moet ook mogelijk zijn om andere nutteloze belastingen (bijvoorbeeld vennootschaps- of inkomstenbelasting) te verlagen of te stoppen als overheidsdiensten leren hoe ze hun kasstromen kunnen beheren met behulp van tijdelijke leningen van bedrijven en particulieren die extra geld hebben en die op zoek zijn naar manieren om waarde te behouden.
Het voorstel werpt meer vragen op dan beantwoord kunnen worden in een enkel artikel, maar ik zal ingaan op een paar van de meest voorkomende.
Hoe zit het met spaargeld? Als het geld op de bank elke maand minder waard wordt, hoe kunnen we dan sparen voor een nieuwe auto of de aanbetaling voor een huis, of ervoor zorgen dat wij contant geld achter de hand hebben om een familiecrisis af te wenden?
Een UBI dat iedereen in het Verenigd Koninkrijk een gegarandeerd inkomen van £ 12.000 per jaar geeft, vereist een negatieve rente van ongeveer 2,5 % per maand. Dit betekent dat als je aan het begin van de maand £ 5.000 inactief op je bankrekening hebt staan, daarvan tegen het einde van de maand ongeveer £ 4.884 over zal zijn, omdat er £ 116 van afgenomen en in de UBI-pot gestopt is. Dit klinkt verschrikkelijk, totdat je je herinnert dat op de eerste dag van de volgende maand je je UBI-betaling van £ 1.000 krijgt. Als je £ 116 van het UBI gebruikt om te vervangen wat de vorige maand “verloren” is gegaan, heb je nog steeds £ 5.000 op de bank en £ 884 om uit te geven. Je kunt dit maand na maand tot in het oneindige herhalen en je £ 5.000 intact houden. Als je andere inkomsten hebt om van te leven, zorgt de £ 1.000 die je elke maand krijgt als UBI voor een niet-gebruikt overschot van maximaal £ 43.000 op de bank, wat voor de meeste mensen genoeg is als “appeltje voor de dorst”.
Hoe zit het met biljetten en munten? Hoe kan het inzamelsysteem voor het UBI 2,5% van het geld dat ik in mijn zak heb bij elkaar schrapen? Natuurlijk, kan ik ook contant geld oppotten.
Als ik mijn UBI-betaling overbreng naar mijn reguliere bank en vervolgens het geld opneem als contant geld kan ik in de loop van een jaar een enorme stapel geld ophopen omdat het inzamelingssysteem – de negatieve rente – alleen werkt met elektronisch geld. De meest elegante manier om dit op te lossen is om bankbiljetten en munten af te schaffen en te vervangen door handige elektronische betaalmiddelen (die al steeds populairder worden). Om diegenen die ongetwijfeld zullen klagen over het verlies van fysiek geld te paaien, stel ik voor dat het UBI-fonds wordt opgericht met het geld dat uit de circulatie is genomen als bankbiljetten en munten worden afgeschaft. Om in het Verenigd Koninkrijk iedereen te voorzien van een inkomen van £ 1.000 per maand, zou er in de UBI-pot ongeveer £ 60.000 miljoen moeten zitten, wat zich goed laat vergelijken met de waarde van de eurobiljetten en -munten in omloop.
Hoe zit het met inflatie? Als geld op de bank 2,5 % per maand aan waarde verliest dan gaan veel mensen activa opkopen, wat de prijzen van bijvoorbeeld onroerend goed zal opdrijven.
Als geld niet langer een levensvatbaar substituut voor rijkdom is, zullen mensen die extra geld hebben geneigd zijn om dingen te kopen waarvan ze denken dat die hun waarde in de loop van de tijd zullen behouden. Dat is goed voor kunstenaars, antiquairs, jachtbouwers en dergelijke, maar het kan ook heel makkelijk leiden tot een vastgoedzeepbel die de prijs van huizen opstuwt, zodat die buiten het bereik van velen zullen komen. Dat zal bovendien tot een verhoging van de huren leiden. We zouden wetgeving nodig hebben om bubbels in de prijzen van essentiële activa, zoals huizen, te voorkomen. Er kan een rem gezet worden op de huizenprijzen door bijvoorbeeld het verstrekken van een hypotheek van meer dan, zeg, 90 % van de verzekerde waarde van een huis (dat wil zeggen de kosten om het weer te bouwen) onwettig te maken. Wat betreft niet-essentiële goederen, laat dat de markt beslissen.
Hoe zit het met kapitaalvlucht? Alle mensen met veel geld zullen het zeker weghalen uit het land, zodat er niets meer voor ons over is om te investeren en onze economie instort.
De vrees voor kapitaalvlucht is gebaseerd op de overtuiging dat geld rijkdom is, waarvan we vastgesteld hebben dat dat niet het geval is. De rijkdom van een land wordt bepaald door zijn natuurlijke hulpbronnen en mensen. Wanneer iemand in het Verenigd Koninkrijk beslist om zijn miljoenen ponden sterling te wisselen voor Amerikaanse dollars, verwijdert hij geen enkel atoom van de rijkdom uit het Verenigd Koninkrijk. Ze nemen niet eens geld weg. Alles wat er gebeurt is dat een bank hem dollars geeft en hem daarvoor in ruil die ongewenste ponden geeft. Op een gegeven moment zal de bank bijvoorbeeld een klant uit de VS vinden die voor een waarde van miljoenen ponden Range Rover auto’s wil kopen. De bank krijgt dollars van de Amerikaanse koper en de ponden worden weer besteed in de Britse economie via de fabrikant van de auto. In een conventioneel financieel systeem is het probleem met kapitaalvlucht dat veel van de binnenlandse valuta vast zit in de banken, waardoor de productieve economie krap bij kas komt te zitten. Maar de negatieve rente zorgt ervoor dat banken geld niet lang inactief laten liggen. Ze zullen het snel uitlenen of investeren in de productieve economie.
Deze vragen en andere met betrekking tot de aard van het geld en onze relatie daarmee, worden uitgebreider besproken in Ons Geld [1]. In dit boek presenteert Malcolm Henry het UBI en een negatieve rente als een uniform systeem onder de noemer Common Cashflow Fund (CCF). Voor lezers, die voorstander zijn van een universeel basisinkomen, biedt het CCF een betrouwbaar en betaalbaar middel om een UBI te financieren. Het fungeert als een stimulans voor commerciële activiteiten in plaats van een blok aan het been te zijn. Het CCF zal het veel gemakkelijker maken om het UBI aan sceptici te verkopen, vooral die in het bedrijfsleven, die de last van de conventionele belasting het meest tastbaar voelen. Als ze zich realiseren dat het UBI een onderdeel van bredere hervormingen van ons financieel systeem kan zijn, die de mogelijkheden voor de handel zal verhogen, zullen ze meer geneigd zijn om mee te doen.
- Auteur: Malcolm Henry www.malcolmhenry.com
- Oorspronkelijke titel: How to fund a Universal Basic Income (Without Scaring The Horses)
- Gepubliceerd op Basic Income UK, 11 februari 2014
- Bron: http://basicincome.org.uk/opinions/2014/02/fund-universal-basic-income-without-scaring-horses
- Vertaling: Florie Barnhoorn (VBi)
Noten:
[1] http://www.amazon.co.uk/Our-Money-government-business-eliminate/dp/0992628512